Το Lingotto στο Τορίνο
Το Lingotto στο Τορίνο επιλέχθηκε να είναι ο τόπος της παγκόσμιας πρεμιέρας του νέου 500 κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Πρόκειται για μια συμβολική τοποθεσία, που έχει προσαρμοστεί και εξελιχτεί στη διάρκεια του χρόνου, ενώ παράλληλα παραμένει πιστό στην παράδοσή του, όπως δηλαδή ακριβώς και το σύμβολο 500. Κι ενώ άνοιξε το 1923, το εργοστάσιο της Fiat παραμένει και σήμερα θαυμαστό για τη νεωτερικότητά του και για την κομψή κατακόρυφη ανάπτυξη. Εκείνη την εποχή, η λύση της οικοδόμησης μιας πίστας δοκιμών στην οροφή κέρδισε το θαυμασμό του αρχιτέκτονα Le Corbusier.
Ακόμη και πριν ολοκληρωθεί, το κτίριο το οποίο έχει σχεδιαστεί σαν τόπος δουλειάς, είχε γίνει το σύμβολο της άνθησης της ιταλικής βιομηχανίας. Τα αυτοκίνητα που βγήκαν από τις γραμμές παραγωγής του έχουν ταξιδέψει μέσα στις δεκαετίες και συνέβαλαν στην ανάπτυξη της αυτοκίνησης στην Ιταλία έως ότου η παραγωγή μεταφέρθηκε σε πιο σύγχρονα εργοστάσια. Αφού τέθηκε εκτός λειτουργίας, το Lingotto ανακαινίστηκε ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες ενός μεταβαλλόμενου αστικού ιστού: από καλό παράδειγμα της βιομηχανικής αρχαιολογίας, το εργοστάσιο δέχτηκε μια μεγάλη εσωτερική αναμόρφωση, διατηρώντας παράλληλα την εξωτερική του εμφάνιση αναλλοίωτη.
Εμπνευστής του μυθικού κτιρίου ήταν ο 46χρονος τότε Giacomo Matte-Trucco ο οποίος γεννήθηκε το 1869 και πέθανε το 1934. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1915 και ολοκληρώθηκε το 1923 όταν και άνοιξε επισήμως τις πύλες του. Εκείνη την εποχή η Fiat ήταν ένας κολοσσός σε ολόκληρη την Ευρώπη με τα αυτοκίνητά της να καλύπτουν το 80% της εμπορικής κίνησης της Ιταλίας. Έτσι, η ανάπτυξή της ήταν μια κίνηση πολύ λογική και το εργοστάσιο στο Lingotto, μια περιοχή κοντά στο Τορίνο, ήταν στο πλαίσιο αυτής.
Ο Matte-Trucco δεν ανήκε στο κίνημα του φουτουρισμού, ωστόσο το εργοστάσιο του Lingotto πριν ακόμη ολοκληρωθεί η κατασκευή του είχε χαρακτηριστεί ως ένα κλασσικό παράδειγμα φουτουρισμού από τους ίδιους τους φουτουριστές της εποχής που προφανώς εκδήλωναν έτσι το θαυμασμό τους για το έργο. Η πραγματικότητα είναι πως ο αρχιτέκτονας ενήργησε ουσιαστικά αυτολογοκρινόμενος βάσει των επιταγών του ίδιου του Giovanni Agnelli, ο οποίος του είπε χαρακτηριστικά: «Δεν θα σου επιτραπεί να το εκθέσεις (το εργοστάσιο) στην Biennale. Δεν πρέπει να έχεις καμία ανησυχία για την αισθητική. Έτσι πρέπει να δουλεύεις για τη σύγχρονη βιομηχανία».
Ακόμη και ο Agnelli όμως μάλλον δεν περίμενε αυτό το αποτέλεσμα όταν προσπαθούσε να νουθετήσει τον Ιταλό αρχιτέκτονα. Εκείνος μπήκε στο νόημα αυτομάτως και το κτίριο που έφτιαξε εκτός από επιβλητικό ήταν προσαρμοσμένο ώστε να κάνει ακόμη πιο εύκολη την αυξανόμενη παραγωγή των αυτοκινήτων της Fiat.
Το εργοστάσιο του Lingotto κάλυψε έκταση 1.5 εκατομμυρίου τετραγωνικών μέτρων και στα σχεδόν οκτώ χρόνια κατασκευής του δούλεψαν περί τους 6.000 εργάτες. Το μήκος του είναι μισό χιλιόμετρο και έχει πέντε ορόφους με κάθε έναν από αυτούς να φιλοξενεί και διαφορετικό κομμάτι της παραγωγής. Η ιδέα μοιάζει μαγευτική ακόμη και σήμερα και ασφαλώς είχε συναρπάσει άπαντες τη δεκαετία του ΄20. Με την ολοκλήρωση κάθε σταδίου στην παραγωγή ενός μοντέλου, τα αυτοκίνητα μεταφέρονταν έναν όροφο πάνω και περνούσαν στο επόμενο στάδιο.
Στο τέλος, τα έτοιμα αυτοκίνητα, έφταναν στην πίστα οροφής όπου δοκιμάζονταν και έφευγαν για τις βιτρίνες ή για τους πελάτες απ’ ευθείας. Το πρόβλημα του… κυκλοφοριακού που προέκυψε με τα εκατοντάδες αυτοκίνητα να συσσωρεύονται μέσα στο εργοστάσιο λύθηκε γρήγορα με την τοποθέτηση μια ελικοειδούς ράμπας στο κάθε άκρο του εργοστασίου. Ο σχεδιασμός τους και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν έκαναν το εργοστάσιο να μοιάζει ακόμη περισσότερο με καθεδρικό ναό και φυσικά η παραγωγή κυλούσε ακόμη πιο γρήγορα.
Στην οροφή η πίστα ήταν ασφαλώς στο ίδιο πνεύμα κατασκευής με το υπόλοιπο εργοστάσιο. Χρησιμοποιήθηκε μια πρωτοποριακή τεχνική για την εποχή, με ραβδοειδή ενισχυτικά από μπετόν, τοποθετημένα με δαιδαλώδη τρόπο ώστε να προσφέρουν πρόσφυση και αντοχή. Το μήκος της ξεπερνά το ένα χιλιόμετρο και οι στροφές είναι φυσικά κεκλιμένες.
Η πίστα έχει «παίξει» και στον κινηματογράφο αρχικά στην ταινία του Dino de Laurentis, “Mafioso” του 1962 και φυσικά στη θρυλική σεκάνς της καταδίωξης στο Τορίνο στην ταινία “The Italian Job” του 1969.
Τη 10ετία του ΄70 το εργοστάσιο δε μπορούσε πλέον να δεχθεί τα σύγχρονα μηχανήματα για την παραγωγική διαδικασία των αυτοκινήτων. Χρειάστηκε πάντως να περάσει άλλη μια 10ετία πριν η Fiat αποφασίσει να το κλείσει και αυτό γιατί το Lingotto, εκτός από παραγωγικό εργοστάσιο αφού από εκεί βγήκαν τουλάχιστον 80 μοντέλα της φίρμας, ήταν και ένα σύμβολο για την εταιρεία. Ήταν το μεγαλύτερο της Ευρώπης και το δεύτερο μεγαλύτερο στο κόσμο μετά το River Rouge Complex της Ford στο Μίτσιγκαν. Παράλληλα, ήταν και το μοναδικό στον κόσμο με πίστα οροφής, ενώ αποτελούσε για πολλούς (που είχαν δίκιο όπως αποδείχτηκε) το πρώτο παράδειγμα της μελλοντικής ροής παραγωγής στην αυτοκινητοβιομηχανία.
Το Lingotto έκλεισε επίσημα το 1982 και λίγο αργότερα διεξήχθη ένας διαγωνισμός για την καλύτερη ιδέα για την αξιοποίησή του. Νικητής του διαγωνισμού αυτού ήταν ο Renzo Piano, γνωστός ήδη από τη συμμετοχή του στο σχεδιασμό του Centre Pompidou στο Παρίσι, ο οποίος εκείνη την εποχή είχε στήσει το δικό του παγκόσμιο workshop με γραφεία σε διάφορες μεγάλες πόλεις του κόσμου. Ο Piano χρειάστηκε δέκα χρόνια αλλά όταν το 1995 άνοιξε το το εργοστάσιο του Lingotto το είχε μετατρέψει σε ένα σύγχρονο αστικό κτίριο με ξενοδοχείο, θέατρο, καταστήματα, εκθεσιακά κέντρα και άλλα. Το σημαντικό στην περίπτωσή μας είναι πως ο αρχιτέκτονας διατήρησε την πίστα οροφής δημιουργώντας ένα σύγχρονο μνημείο μιας εποχής που το αυτοκίνητο και ο ρομαντισμός μπορούσαν να συνδυαστούν.
Ο Renzo Piano, υπογράφει επίσης το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, έκτασης 170 στρεμμάτων στο Δέλτα Φαλήρου με τα καταπληκτικά νέα κτίρια της Λυρικής και της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Στο portfolio του συναντάμε επίσης εντυπωσιακές κατασκευές, εκτός του προαναφερόμενου Centre Pompidou, το Πολιτιστικό Κέντρο Jean-Marie Tjibaou στη Νέα Καληδονία και ο ουρανοξύστης Shard στο Λονδίνο.
Στην περίφημη ταράτσα του Lingotto
